Türkiye’de tıbbi cinsiyet eşitsizliği ne kadar derin?

Türkiye’de üreme sağlığı hizmetlerinin doğurganlık odaklı olması, HPV aşısının bedelsiz sunulmaması, bayan sağlık çalışanlarının eşitsiz temsili benzeri sıkıntılar, bayanların sağlık hakkını ihlal ediyor.

Türkiye’de tıbbi cinsiyet eşitsizliği ne kadar derin?
Yayınlama: 20.01.2025
4
A+
A-

Kadına yönelik ayrımcılık ve eşitsizlik hayatın her alanında olduğu benzeri sağlık alanında da kendini gösteriyor.

Sağlık hizmetlerine erişimden tedavi süreçlerine, tıbbi araştırmalardan sağlık siyasetlerine kadar birçok alanda bayanlar ve erkekler arasında eşit olmayan muamele yahut sonuçlar “tıbbi cinsiyet eşitsizliği” olarak ifade ediliyor.

Tıbbi cinsiyet eşitsizliği, son periyotta Avrupa’nın gündeminde. Avrupa Birliği (AB) Kurulu’nun Hazırlık, Kriz Yönetimi ve Eşitlikten sorumlu üyesi Hadja Lahbib’in açıklamasına göre bayan ve üreme sağlığı AB’nin 2025-2029 Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Stratejisinin bir modülü olarak ele alınacak.

Ruh sıhhatini düzgünleştirmek için toplumsal cinsiyete dayalı şiddetle mücadelenin yanı sıra, erken vefatları önlemek için inançlı kürtaja erişim, endometriozis (çikolata kisti) için hastalık müsaadesi, menopoz araştırmaları için finansman artışı Dünya Bayanlar Günü’nde kabul edilmesi beklenen yeni yol haritasında yer alması planlanan adımlardan birkaçı.

Tıbbi cinsiyet eşitsizliğinin boyutları

Sağlık hizmetlerine erişimde toplumsal cinsiyet eşitliği konusunu ele alan çalışmalara göre tıbbi araştırmalardaki erkek odaklı yaklaşım, bayanların sağlık hizmetlerinden eşit şekilde yararlanmasını engelliyor. Bayanlar, hormonal döngülerinin “karmaşık” görülmesi nedeniyle klinik çalışmalarda ekseriyetle göz arkası ediliyor.

Bu durum, bayanlar için doğru tedavi teknikleri ve ilaç dozlarının belirlenmesini zorlaştırıyor. Bayanlar, kalp hastalıkları benzeri önemli sıkıntılarda “atipik” belirtiler gösterdiği için teşhis ve tedavide gecikmeler yaşıyor. Ağrı şikayetleri sıklıkla ciddiye alınmazken, ruhsal nedenlere bağlanabiliyor. Öte yandan, sağlık hizmetlerine erişimde ekonomik ve toplumsal pürüzlerle de karşılaşıyorlar.

Sağlık sektöründe çalışan bayanlar, liderlik konumlarına ulaşmada zorlanırken, erkek meslektaşlarına kıyasla daha düşük ücret alıyor. Tıp eğitimi ve toplumsal önyargılar, bayanların sağlık alanında eşit şekilde temsil edilmesini ve tedavi edilmesini zorlaştırıyor. Bu eşitsizliklerin giderilmesi için kapsamlı ıslahatlar gerekiyor.

Peki Türkiye’de durum nasıl?

Türkiye’de bayan sağlığı alanında yaşanan cinsiyet eşitsizlikleri, hem sağlık hizmetlerine erişimde hem de bayan sağlık çalışanlarının meslek hayatında çeşitli meselelere neden oluyor. Uzmanlar, bayanların temel sağlık hizmetlerine erişiminde önemli pürüzlerle karşılaştığını, sağlık siyasetlerinin ise büyük ölçüde “cinsiyet körü” bir yaklaşım sergilediğini belirtiyor.

Üreme sağlığı hizmetlerinde engeller

DW Türkçe’ye konuşan Bayan Hekimlik ve Bayan Sağlığı Çalışma Grubu Üyesi Dr. Ayşegül Ateş Tarla, üreme sağlığı hizmetlerinin büyük ölçüde doğurganlık odaklı olduğunu ve bayanların diğer üreme sağlığı gereksinimlerinin göz arkası edildiğini ifade ediyor.

Özellikle aile planlaması metotlarına erişimde önemli ıstıraplar yaşandığını belirten Tarla, “Rahim içi araçlar, doğum denetim hapları ve diğer kontraseptif sistemlerin bedelsiz sağlanması gereken noktalarda hizmet sunumunda yetersizlikler var. Kamu kurumlarında bu hizmetlere erişim azalırken, bayanlar özel kliniklere yönlendirilmek zorunda kalıyor” diyor.

Tarla, kürtajın 10 haftaya kadar yasal olmasına rağmen birçok kamu hastanesinde uygulanmadığını, bu durumun bayanları daha yüksek maliyetli ve garantisiz sağlık hizmetlerine yönelttiğini vurguluyor. Ayrıyeten, evli olmayan bayanlardan eş onayı talep edilmesi benzeri uygulamaların da bayanların sağlık hakkını önemli şekilde kısıtladığını aktarıyor.

HPV Aşısı: “Halk sağlığı sorunu”

Serviks kanserine karşı en tesirli korunma tekniklerinden biri olan HPV aşısının yaygınlaştırılmadığını ve bedelsiz sunulmadığını ifade eden Tarla, “HPV aşısı erken yaşlarda uygulanması gereken ve toplum genelinde kansere karşı muhafaza sağlayabilecek bir usul. Lakin Türkiye’de bu aşı bedelsiz değil ve yüksek maliyeti nedeniyle birçok bayan bu gözetici hizmetten yararlanamıyor. Bu, halk sağlığı açısından önemli bir sorun” diye ekliyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün HPV aşısının yaygınlaştırılmasıyla serviks kanserinin büyük ölçüde önlenebileceğini vurguladığını hatırlatan Tarla, Türkiye’de ise bu hususta adım atılmadığının altını çiziyor.

Kadın sağlık çalışanlarının durumu

Kadın sağlık çalışanlarının iş ortamında da önemli eşitsizliklerle karşılaştığını belirten Tarla, bayanların sağlık sektöründe yüzde 50’nin üzerinde bir temsile sahip olmasına karşın karar alma düzeneklerinde gereğince yer alamadığını söylüyor. “Kadınlar idari takımlarda yok denecek kadar az temsil ediliyor. Bu durum, sağlık siyasetlerinin şekillendirilmesinde bayanların gereksinimlerinin göz arkası edilmesine neden oluyor” diyor.

Sağlık çalışanlarının kullandığı ekipmanların erkek fizyolojisine göre tasarlandığını dile getiren Tarla, “Tulumlardan ameliyat masalarına kadar pek çok ekipman bayanların ergonomik gereksinimlerine uygun değil. Bu durum bayan sağlık çalışanlarının işlerini zorlaştırıyor ve onların fizikî sıhhatlerini tehlikeye atıyor” sözlerini kullanıyor.

“Destek siyasetleri yetersiz”

Kadın sağlığı alanında, menopoz benzeri doğurganlık dışındaki devirlere yönelik hizmetlerin de yetersiz olduğunu belirten Tarla, menopoz ve yaşlılık periyoduna mahsus sağlık hizmetlerinin sınırlı olduğunu söylüyor. “Kadın sağlığı hizmetleri, gebelik ve doğurganlık odaklı bir sistem üzerine kurulu. Lakin menopoz dönemi benzeri diğer çok önemli süreçlerde bayanlar kâfi takviyesi alamıyor. Menopoz poliklinikleri benzeri özel alanlar yok” diye konuşuyor.

Tarla, bayanların sağlık hizmetlerine erişiminde yaşanan bu eşitsizliklerin, toplumsal cinsiyet rollerinden kaynaklanan sıkıntılarla birleşerek bayanları daha dezavantajlı hale getirdiğine işaret ediyor. Hem sağlık sisteminin hem de toplumun bayanların farklı devirlerdeki gereksinimlerine hassas hale gelmesi gerektiğini vurgulayan Tarla, bayan sağlığına yönelik daha kapsayıcı ve eşitlikçi siyasetlerin hemen hayata geçirilmesi gerektiğini ifade ederek ekliyor: “Kadın sıhhatinde yapamadığımız, eksik yaptığımız ya da bayanın yararlanmasına pürüz olan her şey bir halk sağlığı sıkıntısıdır.”

Bir Yorum Yazın

Ziyaretçi Yorumları - 0 Yorum

Henüz yorum yapılmamış.