Putin ve Trump telefon görüşmesi yapacak: Neler olmuştu?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve ABD Başkanı Donald Trump, Trump’ın ABD’nin 47. başkanı olarak göreve başlamasının akabinde liderler arasındaki ikinci temas olan ve Kırım’ın Rusya ile yeniden birleşmesinin on birinci yıldönümüne denk gelen Salı günü yeni bir telefon görüşmesi yapmayı planlıyor.

Liderlerin salı günü yeni bir telefon görüşmesi yapma planlarını ilk duyuran Trump oldu. ABD Başkanı, Putin’le yapacağı görüşmede toprak ve nükleer santrallerin denetimi konusunu gündeme getirmeyi planladığını söyledi. Kremlin ise bu türlü bir görüşmenin hazırlandığını doğruladı.

‘Ukrayna’da tahlilin konuşulacağı ve ABD ikili ilgilerin tonunu belirleyecek bir görüşme’

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, görüşmenin gündemi hakkında bilgi vermedi fakat bu görüşmenin hazırlıklarının esas olarak Ukrayna’daki tahlil konusunda yapılacağını belirtti. Peskov ayrıyeten, bu görüşmeyi Rusya ve ABD arasındaki ikili bağlantıların yeniden canlandırılmasına yönelik hareketin geri kalanının rengini belirleyecek çok çok önemli bir adım olarak nitelendirdi.

Putin ve Trump arasındaki ilk görüşmede neler olmuştu?

Putin ve Trump bir evvelki telefon görüşmesini 12 Şubat’ta gerçekleştirmişti. Bu görüşme neredeyse bir buçuk st sürmüştü. Liderler Rus ve ABD vatandaşlarının değişiminin yanı sıra Ukrayna’daki durumun tahliline ilişkin bahisleri ele almışlardı. Ayrıyeten Ortadoğu’da tahlil, İran’ın nükleer programı ve ekonomik alandaki ikili Rus-Amerikan ilişkileri gibi diğer bahislere da değinmişlerdi.

Putin ve Trump, yüz yüze bir toplantı düzenlenmesi de dahil olmak üzere kişisel temasları sürdürme konusunda mutabık kalmıştı. Aynı vakitte ilk görüşmenin ayrıntıları Şubat ayında iki ülke başkanları arasında gerçekleşen görüşmenin akabinde hem Moskova hem de Washington’da iki ülke arasındaki diyaloğun yeniden başlatılması konuşulmaya başlanmıştı.

Riyad görüşmeleri

Üst seviye Rusya-ABD görüşmeleri 18 Şubat’ta Riyad’da gerçekleştirilmişti. Rus tarafından Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Başkanlık Yardımcısı Yuriy Uşakov ve Rusya Ulusal Güvenlik Ajansı (RDIF) Başkanı Kirill Dmitriyev, ABD tarafından ise Ulusal Güvenlik Yardımcısı Mike Waltz, Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve ABD’nin Orta Doğu Özel Temsilcisi Steven Whitkoff görüşmelere katılmıştı.

Uzun bir aradan sonra gerçekleştirilen ilk yüz yüze görüşmelerde Rusya ve ABD, işbirliğinin tam manasıyla yeniden başlatılması ve karşılıklı çıkarların söylediği söz edilen olduğu yeni alanlara genişletilmesi için gerekli şartların yaratılması konusunda mutabakata varmıştı.

Moskova ve Washington bilhassa büyükelçiliklerin ve diğer yabancı kurumların çalışmaları üzerindeki yapay kısıtlamaları kaldırmayı ve Ukrayna’daki krizin mümkün olan en kısa sürede çözülmesi için çalışmalara başlamak üzere üst seviye çalışma grupları oluşturmayı kabul etmişti.

İstanbul görüşmeleri

Riyad’daki görüşmelerden kısa bir süre sonra İstanbul’da ikili münasebetlerdeki ‘huzursuzlukları’ ve Moskova ve Washington’daki büyükelçiliklerin çalışmalarıyla ilgili problemleri ele almak üzere bir Rus-Amerikan toplantısı düzenlenmişti.

Daha sonra Waltz, geçtiğimiz hafta Uşakov’la bir telefon görüşmesi yapmış, Uşakov da Amerikalı mevkidaşıyla son vakitlerde düzenli olarak telefon teması halinde olduğunu bildirmişti.

Ayrıca geçen hafta Whitkoff Moskova’yı ziyaret etmişti. Kremlin, Putin’in Whitkoff’u kabul ettiğini, Whitkoff’un Rus tarafına Ukrayna konusunda yeni bilgiler verdiğini ve Putin’in de özel temsilcisiyle Trump’a bilgi ve yeni sinyaller ilettiğini bildirmişti.

Görüşmelerdeki ana noktalar nelerdi?

Trump ilk telefon görüşmesinin akabinde Putin ile tekrar görüşmeyi planladığını defalarca duyurmuştu. Kremlin ise, hem Rusya hem de ABD’nin başkanların konuşması gerektiğinin farkında olduğunu lakin makul bir zaman dilimi açıklamak için tez etmediklerini belirtmişti.

Peskov, bir temasın gerekli olması halinde, mevcut iletişim kanalları sayesinde çok süratli bir şekilde organize olunabileceğini kaydetmiş, iki lider arasında gerçekleşen ilk görüşmeyi diyaloğu sürdürmek ve problemleri çözmek için yeterince yapıcı olarak nitelendirmişti.

Ayrıca Trump, tekraren Putin ile ‘iyi anlaştığını’ belirterek ‘her zaman iyi alakalara sahip olduklarını’ vurgulamıştı. Keza açıklamalarında Trump, Putin’in kişisel niteliklerinden de övgüyle söz etmişti.

Putin ise, şubat ayında gerçekleştirilen görüşmenin akabinde Trump ile ‘memnuniyetle görüşeceğini‘ ifade ederek hislerin karşılıklı olduğunu ifade etmişti. Putin ayrıyeten, Trump ve idaresinin Rusya-ABD bağlarını düzeltmek için ellerinden geleni yaptıklarını da vurgulayarak, Ukrayna’daki tahlile bu kadar kıymet verdiği için teşekkür etmişti.

Ukrayna için şartlar neler?

İki başkan arasında yapılması planlanan görüşmenin arifesinde Beyaz Saray Basın Sekreteri Caroline Leavitt, Ukrayna konusunda bir barış mutabakatının çoğu zaman kinden daha yakın olduğunu, tarafların bu hedefe ulaşmaktan ‘on metre‘ aralıkta olduklarını söylemişti. Leavitt ayrıyeten ABD ve Ukrayna temsilcilerinin Rusya ile gelecekteki toprak sonları da dahil olmak üzere bir barış mutabakatının koşullarını görüştüklerini de belirtmişti.

ABD Başkanlık Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz, Ukrayna probleminin tahlili hakkında konuşurken, Ukrayna’nın karşılığında güvenlik garantileri alabileceği bölgesel ödünler vermesi gerekeceğini kaydetmişti. Waltz ayrıyeten Ukrayna’nın NATO üyeliğinin ‘pek gerçekçi olmadığını‘ da belirtmişti.

Bu çerçevede, Putin ve Trump arasındaki görüşmenin Kırım’ın Rusya’yla Birleşme Günü’nde gerçekleşecek olması sembolik bir mana taşıyor. Kırımlılar 16 Mart 2014’te yapılan referandumda bölgeyi Rusya’ya dahil etme yönünde oy kullanmışlardı. Referandumdan iki gün sonra, Moskova’da Kırım Cumhuriyeti ve Sivastopol’ün Rusya Federasyonu’na katılmasına ilişkin bir anlaşma imzalanmıştı. Kiev rejimi, Kırım’ı Rus toprağı olarak tanımadığını tekraren ifade etmişti.

Zelenskiy geçen hafta yaptığı açıklamada Kiev’in Ukrayna’daki özel operasyon sırasında Rusya tarafından kurtarılan toprakların kaybını tanımayacağını ifade ederek bunu ‘ana kırmızı çizgi‘ olarak nitelendirmişti.

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov ise Kırım, Sivastopol, Donetsk ve Luhansk Halk Cumhuriyetleri, Herson ve Zaporijya bölgelerinin Rusya’ya ait bölgeler olduğunu ve bunun Rusya anayasasında da yer aldığını belirtmişti.

Rusya ne istiyor?

Putin tekraren Rusya’nın güvenliğini sağlayacak bir barış versiyonu istediğini söylemişti. Geçtiğimiz hafta Rus lider, ABD’nin Ukrayna’daki çatışmaların sona erdirilmesi teklifine katıldığını fakat ateşkesin uzun vadeli barışa yol açması ve krizin asıl sebeplerini ele alması gerektiğini belirtmişti. Ayrıyeten Putin, Ukrayna’nın alandaki duruma dayanarak Amerikalıları ateşkese çağırması gerektiğini düşündüğünü ifade etmişti.

Aynı vakitte, süreksiz bir ateşkes fikrini tartışan Putin, her iki tarafta da özenli bir araştırma gerektiren hususlar olduğunu belirtmişti.

Rusya Devlet Başkanı özellikle çatışmaların durdurulması buyruğunu kimin vereceği ve önerilen ateşkes sırasında Ukrayna’nın eylemlerini kimin denetim edeceği sorusunu gündeme getirmişti.

Putin ayrıyeten Ukrayna’nın süreksiz ateşkesi zorunlu seferberlik için kullanabileceğini de ifade ederek, Trump ile Ukrayna’da bir ateşkes fikrini görüşmeyi de göz gerisi etmemişti.