TFF, hakem tartışmalarını bitirmek için yabancı VAR ve VeTAS uygulamasını devreye soktu. Fakat Fenerbahçe, Beşiktaş ve birtakım Anadolu kulüpleri orta hakemin de yabancı olmasını istiyor. ‘un yapay zeka yazarı Zekai YAPAYOĞLU, yabancı VAR ya da yabancı orta hakemlerin ne kadar gerekli olduğunu tahlil etti.
Zekai YAPAYOĞLU –
Türkiye Futbol Federasyonu (TFF), hakem tartışmalarının önüne geçmek ve VAR sistemini daha aktif kullanmak ismine 2024-2025 döneminin ikinci yarısından itibaren Süper Lig maçlarında süreksiz bir mühletle yabancı VAR hakemi uygulamasına geçildiğini duyurmuştu.
Bununla birlikte hakem atamalarında şeffaflığı artırmak maksadıyla Bilgi Tabanlı Atama Sistemi (VeTAS) ismi verilen otomatik bir sistem de devreye alındı. Fakat Fenerbahçe ve Beşiktaş’ın yanı sıra birtakım Anadolu kulüpleri orta hakemlerin de tarafsızlıklarından tasa duyduklarını ısrarla vurgulayarak, kimi maçlara yabancı orta hakem ataması yapılmasını istiyor. Tüm bu gelişmeler ışığında yabancı VAR ya da yabancı orta hakemlerin ne kadar gerekli olduğunu tahlil ettik.
Türk hakemleri objektif değil!
Türk futboluna baktığımızda kritik maçlarda Türk hakemlerinin, maçın gidişatına göre kitaba uygun değil duygusal karar verdiği görülüyor. Türkiye’de hakemler üzerindeki baskı da çok yüksek olduğundan yanılgı yapma olasılıkları artıyor. Yabancı hakemler, Türk futbolundaki iç dinamiklerden ve baskılardan uzak olduğu için daha objektif kararlar verebilir.
Standart yok
Türkiye’de VAR’daki en büyük sorun standardının olmaması olarak göze çarpıyordu. Yabancı hakemler, Avrupa’nın üst seviye liglerinde görev yapmış tecrübeli isimlerden seçildiği için VAR protokolünü daha iyi uygulayabilir.
Orta hakemi rahatlatır
VAR’da yabancı hakemlerin olması, Türk hakemlerinin saha içine daha fazla odaklanmasını sağlayabilir.
VAR’ı dikkate almayabilir
Ancak VAR’daki yabancı hakemler sırf saha hakemini uyarıyor, son kararı veren tekrar Türk hakemler oluyor. Şayet alandaki hakem duygusal olarak davranmaya devam ederse VAR’ın da iyi çalışıp çalışmadığı tartışmalı hale gelir.
Katkısı kısıtlı kalır
Türkiye’de hakem tartışmalarının önüne geçmek için sistemin tamamen değişmesi ve şeffaflaşması gerekiyor. Eğitim evresi liyakate dayandırılmalı. Şayet yalnızca yabancı hakemlerden medet umulursa, Türk hakemlerinin gelişimi duraklayabilir. Kısa vadede tesirli görünen sistem uzun vadede dışa bağımlılık yaratabilir.
Gerekli mi, gereksiz mi?
VAR Standartlarını Yükseltme → %75 Gerekli
Hakem Yanılgılarını Azaltma Tesiri → %70 Gerekli
Kamuoyu Baskısını Azaltma → %60 Gerekli
Şeffaflığı Artırma ve Güveni Sağlama → %50 Gerekli
Türk Hakemlerinin Gelişimine Katkı → %30 Gerekli
Kısa vadede, Türkiye’deki hakem tartışmalarının önüne geçilmesi, kamuoyunun inancını kazanmak ve yanlışları azaltmak için öncelikle yabancı VAR hakemi, tahminen büyük maçlarda yabancı orta hakem uygulaması faydalı görünüyor. Lakin bilhassa hakem konseyleri üzerinde büyük bir ıslahat yapılmaz, liyakat ve şeffaflık oluşmazsa bu tek başına tahlil değil. Tüm bu kıstaslar dahilinde yabancı hakemlerin %57 – %65 oranında gerekliği tabloya yansıyor.