TİHEK, Filistin temalı ürünün satışının durdurulmasına “ayrımcılık yasağının ihlali” dedi, şirkete 141 bin 934 TL ceza verdi

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK), Filistin temalı ürünlerin satılmasının yasaklanmasına ilişkin çok önemli bir karara imza attı. Bir e-ticaret platformundaki işletmenin Filistin temalı çanta rozetinin satışını durduran şirkete yönelik başvuruyu değerlendiren TİHEK, Filistin için Kızılay’a yardım yaptığını iddia eden muhatap şirketin “teknik aksaklık” ve “yapay zekâ” argümanını gerçekçi bulmadı.  Tezlerin makul ve objektif bir neden teşkil edemeyeceğini belirten TİHEK, satışı durduran şirketin eşit muamele unsurunu ve ayrımcılık yasağını ihlal ettiği kantine vararak, 141 bin 934 lira idari ceza uygulanmasına karar verdi.

Filistin temalı ürünlerin satışı durduruldu

Bir e-ticaret platformunda yaklaşık 4 yıldır kitap ve iğneli metal buton rozetlerin satışını yapan bir işletmenin Filistin temalı iğneli rozet ürünlerinin satışı durduruldu. Bu durumu müşterilerden öğrendiğini ve ürünlerin satışa yasak ürün statüsüne alınıp kilitlendiğini fark eden işletme sahibi, Filistin Bayrağı iğneli çanta rozet ürünlerinin fiyatlarının 2 gün boyunca 0 Türk Lirası olarak gösterildiğini fark etti.

Platformun münasebeti: Propagandaya neden olacak olumsuz yorumlar

Ürünlerin kilitlendiğini fark ettikten sonra e-ticaret platformunun satıcı destek sınırını aradığını söyleyen işletme sahibi, görüşme esnasında yetkililerin durumun hassas bir mevzu olduğu, söylediği söz edilen platformun hususa tarafsız kaldığı, ürünlerin altına propagandaya neden olacak olumsuz yorumlar yazılabileceği, bu nedenle ürünlerin satışının bir süre durdurulduğu ve uygun görülen vakitte tekrar satışa açılacağı karşılığını aldığını söyledi.  

Konuyla ilgili olarak satışı yasaklayan muhatap şirket bir basın açıklaması yaparak, Filistin temalı ürünlerin kasıtlı olarak yayından kaldırıldığı iddialarının temelsiz olduğunu ve söylediği söz edilen ürünlere yönelik arama taleplerinin olağanın üzerinde bir süratte artması sonucunda ürünlerin site-içi arama motorunda sistemsel incelemeye girdiğini ve teknik grupların sorunu çözdüğünü belirtti.

“Yasaklı kelime” uyarısı

İşletme sahibi ise ürünlerinin satışının kasıtlı olarak kapatıldığını, ürünlerin satışa kapatılmasından sonraki gün Filistin sözünün algoritmaya kitap olarak tanımlandığını, e-ticaret platformu arama butonuna Filistin yazınca kitap sonuçlarının çıktığını, hakikaten daha sonra müşteri sorularından birine yazdığı yanıtta Filistin ibaresi geçtiği için sistemin yasaklı söz kullanıldığı uyarısı verdiğini iddia etti.

Birçok ürünün bayraklarını taşıyan ürünlerin mağazada satıldığını, fakat Filistin ürünlerinin satılmasının sistematik bir şekilde engellendiğini belirten işletme sahibi, siyasal, ırksal, dinî ve coğrafik ayrımcılık yapıldığını iddia ederek TİHEK’e başvurdu.

Satışı durduran şirket, yapay zekâyı münasebet gösterdi

Konuyla ilgili yazılı görüşü alınan muhatap şirket, Gazze’de yaşananların Filistin temalı ürünlerin olağanın üzerinde süratte aranmasına yol açtığını, bunun ise platform içerisindeki arama motorunda yapay zekâya dayalı sistemsel inceleme sisteminin devreye girmesine neden olduğunu,  durumun anlaşılması üzerine ilgili grupların hususa ilişkin teknik inceleme gerçekleştirdiği ve gerekli aksiyonlar alınarak bahse bahis ürünlerin ticaret platformundaki olağan görünürlüklerine geri döndürüldüğünü söyledi.

“Gazze’ye 10 milyon dolarlık insanı yardım ulaştırdık”

Filistin temalı ürünlere ilişkin olarak tarafından kasıtlı şekilde bir uygulamada bulunulmadığını söyleyen şirket, ayrımcılığın söylediği söz edilen olmadığı ve şirket tarafından Gazze’de sivil halkın temel gereksinimlerinin karşılanması amacıyla 10 milyon dolarlık insani yardımın Kızılay’a ulaştırıldığı belirtti.

TİHEK, ‘yapay zekâ’ tezini gerçekçi bulmadı

Başvuruyu inceleyen TİHEK, yaşanan durum karşısında muhatap şirketin platformda Filistin temalı ürünlerin satışının durdurulduğu tezini çürütemediği bilakis teknik aksaklıklardan kaynaklanan bir durum yaşandığını ifade ederek bu iddiaları kabul ettiğini söyledi.

TİHEK, Muhatap şirketin, “Filistin” sözünün arama motoruna çok fazla yazılmasının yapay zekâya dayalı sistemsel inceleme sisteminin devreye girmesine neden olduğuna ilişkin savına dair, “Ancak muhatap şirket tarafından münasebet olarak sunulan arama çubuğuna ağır şekilde ‘Filistin’ sözü yazılması nedeniyle yapay zekâ sistemsel inceleme sisteminin devreye girmesi konusunun makul ve objektif bir münasebet olarak nitelendirilemeyeceği değerlendirilmektedir” dedi.

TİHEK: İsrail temalı ürünlerin satışı yapılabiliyordu

Bu durum karşısında muhatap Şirketin algoritmadaki sistemsel bir neden sonucunda ürünlerin satışını durdurduğu ve kastının olmadığı formundaki münasebeti bu istikametiyle makul ve objektif bir neden teşkil etmeyeceği kantine varan TİHEK, şu sözleri kullandı:

“Keza muhatap Şirket tarafından Filistin temalı ürünlerin satışının durdurulmasına karşın İsrail temalı ürünlerin satışına devam edilmiş ve bu eserler açısından bir kısıtlama getirilmemiştir. Bundan Ötürü Filistin temalı eserler için getirilen bu tek taraflı kısıtlamanın muhatap Şirketin başvurana belirttiği benzeri ürünlerin altına propagandaya neden olacak olumsuz yorumlar yazılmasının önlenmesi amaçladığı taşıdığı söylenemeyecektir. Bundan Ötürü İsrail temalı ürünlerin satışı yapılabilirken Filistin temalı ürünlerin satışının durdurulması makul ve objektif bir münasebetten mahrum bir farklı muamele teşkil etmektedir.”

‘Ayrımcılık yasağının ihlali’nden para cezası

Muhatap şirketin, başvuranın “Filistin” temalı ürünlerinin satışının durdurulduğu istikametindeki savını çürütemediğini belirten TİHEK, şirketin eşit muamele prensibi ile ayrımcılık yasağını ihlal ettiği kantine vardı.

TİHEK muhatap şirkete 141 bin 934 TL idari ceza uygulanmasına karar verdi.