Göç uzmanı Prof. Dr. Murat Erdoğan yanıtladı: Beşar Esad gitti, Türkiye’deki Suriyeliler ülkelerine geri dönecek mi?

Resmî sayılara göre yaklaşık 3 milyon Suriyeli mülteciyi barındıran Türkiye,  Suriye’nin komşusu olmak ve alandaki etkinliği dışında da bu savaşın en çok etkilenen ülkelerinden birisi. Son yıllarda iç siyasetin temel belirleyenlerinden biri olduğu Suriyeli mültecilerin ülkedeki varlığı, Ankara’nın Suriye sıkıntısıyla ilgili en çok dillendirdiği gündem hususlarından biri oldu. Dahası artan mülteci karşıtlığı ve rahatsızlığı, iktidar partisi AKP’nin seçim sonuçlarını bile tesirler vaziyete geldi. Şimdi, 13 yıllık savaşın yeni ve kritik evresinde, Beşar Esad yönetimi devrilmişken Türkiye’deki Suriyeli mültecilerin ülkelerine geri dönebileceği ihtimâlinden söz ediliyor. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, bugün Doha’da yaptığı açıklamalarda “Türkiye, Suriye’nin milli birliğine, istikrarına, egemenliğine ve toprak bütünlüğüne çok büyük bir değer atfediyor, aynı vakitte Suriye halkının da refahını önemsiyor. Bu manada ülkelerini terk etmek durumunda olan milyonlarca Suriyeli, artık ülkelerine geri dönebilirler.” sözlerini kullandı. 

“Geri dönüş beklemek nahiflik”

Peki, Türkiye’deki Suriyeli mülteciler, Esad’ın devrilmesi sonrası hakikaten ülkelerine dönebilir mi? Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Mülkiye Göç Araştırmaları Merkezi Yöneticisi Prof. Dr. M. Murat Erdoğan, kısa sürede güçlü bir geri dönüş eğilimi beklemenin “nahiflik” olacağı niyetinde. Zira Erdoğan’a göre 2011-2012 yıllarında Türkiye’ye gelen Suriyeliler, Esad idaresinden kaçmış olsa da sonraki yıllarda gelen Suriyelilerin geliş sebebi büyük oranda IŞİD ve gibi terör örgütlerinin yarattığı belirsizlik ortamı. Erdoğan ayrıyeten son gelişmelerle Suriyeli mültecilerin geri dönüşü konusunda büyük bir beklenti yaratıldığını düşünüyor ve bu hususta kaygılı. 

“Türk toplumu çok az bahiste uzlaşıyor ama Suriyeliler konusunda yüzde 89 aynı görüşte”

Türkiye’deki Suriyelilerin Esad’ın devrilmesiyle ilgili sevinç şovlarının anlaşılabilir olduğunu söyleyen Prof. Dr. Erdoğan, 2011’de Suriyelilerin Türkiye’ye ilk gelişinden bu yana sahada olan bir göç uzmanı olarak mevcut durumu şu sözlerle anlatıyor:

“Yaptığımız saha çalışmalarında karşımıza temel iki tane şey çıkıyor. Türk toplumumun bu mevzudaki rahatsızlığı çok yüksek seviyeye ulaşmış durumda. Türk toplumu çok az mevzuda uzlaşıyor ama bu hususta herkes uzlaşmış durumda. ‘Suriyeliler Türkiye’den gitsin’ görüşü, en son yaptığımız geçen yılki çalışmada yüzde 89’a çıkmıştı. Bu o kadar büyük bir oran ki bu artık herkesin dile getirdiği bir husus haline geldi. Türk toplumundaki bu talep, Suriyelilerden kaynaklı tasa ve itirazlar çok açık. Bunun siyaseti etkilememesi de mümkün değil”

Gitme eğilimi, “Suriyeliler gitsin” dileği ne kadar yüksekse o kadar az 

“Yalnızca Esad idaresinden kaçmadılar”

Ancak Türkiye’de bulunan Suriyelilerin bir kısmının Esad’dan kaçıp ülkeye geldiğini söyleyen Erdoğan, tüm sıkıntının Esad idaresinden kaçmak olmadığı ikazında bulunuyor:

“Hadi konutunuza gidiyorsunuz” kolaycılığı nahiflik

Prof. Dr. Erdoğan, “10 gün önce bugün yaşadığımızı yaşayabileceğimizi düşünemezken bu kadar kolaycı olup ‘Hadi konutunuza gidiyorsunuz’ demek yahut Suriyelilerin bunu düşünmesini beklemek biraz nahif geliyor” diyor: 

“Dünyanın her tarafında göçle ilgili eğilimler açıktır. Göçmenler ve hele mülteciler korkarak, mevtten kaçarak öteki bir yere sığınmışlarsa, bir hayat kurmuşlarsa sonra ülkelerinde olup biteni tabii ki dikkatle takip ederler ama ‘Hadi bavulları toplayın, gidiyoruz’ kısmına kolay kolay gelemezler”

Suriye’nin son 13 yıl boyunca savaşın yanı sıra ambargolar nedeniyle bir ekonomik batağın içinde olduğunu hatırlatan Erdoğan, ülkenin imar edilmesi gerekliliğinden söz ediyor. Erdoğan’a göre bu türlü bir imar süreci, en az 10 yılda tamamlanabilir ve hayli maliyetli: 

“Bunun için milyar milyar dolarlar gerekecek. Bu milyar milyar dolarları vermeye sıcak bakan kimse kalmadı ortalıkta. Yalnızca ülkeler kendilerini kaygı içinde hissediyorlarsa yardım yapıyorlar; bizim Avrupa Birliği ile olan ilgimizde olduğu gibi…”

“Suriye dışında yaşayan Suriyeliler için hayat artık yalnızca rejimle ilgili değil”

Suriye’deki ömrün Suriye dışında yaşayanlar için artık yalnızca rejimle ilişkilendirilen bir hayatın ötesinde olduğunu düşünen Erdoğan, Suriyeli mültecilerin ülkelerine geri dönmeyi tercih edeceklerini düşünmenin “fantezi” olduğunu söylüyor:

“Eğer yaparlarsa alkışlarım ama bugünün Suriye’sinin yarınını görmek mümkün değil. Bilhassa bu kümelerin kendi içinde ne benzeri çatışmalar yaşayacağını, hangi rollerini ne şekilde belirleneceğini, bölge güçlerinin Türkiye’nin, İran’ın; bölge dışından gelip artık bölgenin modülü haline gelen ABD’nin neler yapacağını kestirmek çok zor”

Tersine göç dalgası oluşabilir

“Küçük küçük örgütler kendi sistemlerini kurmaya başladığında insanlar kendilerini daha inançsız hissediyorlar” ikazında bulunan Erdoğan, Suriyelilerin kendilerini daha güvende hissedebilecekleri yerlere gitmeyi tercih edebileceklerinden söz ediyor. Bundan Ötürü Erdoğan’a göre bu bir bilakis göç dalgasına da dönüşebilir.

Büyük beklenti kaygı yaratıyor

Önümüzdeki günlerin, bu manada kolay günler olmayacağının altını çizen Erdoğan, Türk toplumunun bu bahisteki dileğinin çok açık olduğunu bir sefer daha vurguluyor ve bu mevzudaki beklentiyi artırmanın risklerinden söz ediyor:

“Endişem, Türk toplumunda beklentinin olağanüstü yükselmiş olması. Şu anda televizyonda ellerinde bayraklarla kutlama yapan gencecik Suriyelileri görüyorsunuz; o Suriyeliler yarın buradan gidecekler, diye bir beklenti oluştuğu için onların gitmediği her an Türkiye’deki gerginliğin daha fazla artacağından kaygılıyım. Bu mevzuyu serinkanlı bir biçimde kıymetlendirmek lazım”

Avrupa’nın da gelişmeleri çok yakından ve heyecanla izlediğini kaydeden Erdoğan, “Bu olayın bilakis bir göç hareketi yaratma riski de var. Bu o denli tamamen ortalığın süt liman olduğu manasına gelmiyor” diye uyarıyor.