BM’den küresel kamu borcu uyarısı

Birleşmiş Milletler’in “Bir dünya borç 2024: Global refahın üzerinde artan bir yük” başlıklı raporuna göre, global kamu borcu 2023’te evvelki yıla göre 5,6 trilyon dolar artarak 97 trilyon dolara ulaştı.

Gelişmekte olan ülkelerde kamu borcu gelişmiş ülkelere göre 2 kat süratli arttı. Bilhassa Afrika’da borcun Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYH) oranının yüzde 60’ın üzerinde olduğu ülke sayısı 2013-2023 döneminde 6’dan 27’ye yükseldi.

Gelişmekte olan ülkelerde kamu borcu keskin bir artışla 2023’te 29 trilyon dolara ulaştı. Bu ülkelerin kamu borcunun yüzde 75’inden fazlasının Asya ve Okyanusya ülkeleri, yüzde 17’sinın Latin Amerika ve Karayipler ve yüzde 7’sinin Afrika ülkeleri kaynaklı olduğu görüldü.

Artan faizlere bağlı olarak borcun geri ödenmesi tüm dünyada daha maliyetli hale gelirken, bu durum gelişmekte olan ülkeleri orantısız şekilde olumsuz etkilemeye başladı.

Gelişmekte olan ülkeler 2023’te 847 milyar dolar net faiz ödedi. Bu meblağ 2021’de ödedikleri meblağla kıyaslandığında yüzde 26 artış dikkati çekti. Bu ülkeler ABD’den 2 ila 4 kat, Almanya’dan ise 6 ila 12 kat daha yüksek oranlarla uluslararası borçlanmaya gitti.

Borçlanma maliyetlerindeki süratli artış, gelişmekte olan ülkelerin bütçelerini sonlandırdı. Neredeyse yarısı Afrika’da olmak üzere 54 gelişmekte olan ülke, kamu fonlarının en az yüzde 10’unu borcun faizini ödemek için ayırmak durumunda kaldı.

Yüksek faiz ödemeleri, sağlık, eğitim ve iklim eylemi benzeri temel kamu harcamalarındaki büyümeyi geride bıraktı. Yaklaşık 3,3 milyar insanın yaşadığı gelişmekte olan ülkelerde her 3 ülkeden biri, insani kalkınma için kritik kıymete sahip bu alanlara harcadığından daha fazlasını faiz ödemeleri için kullanmak zorunda kalıyor.

Küresel finansal sistemin 21. yüzyılda dünyanın muhtaçlıklarını karşılayabilecek durumda olmadığı ve bu durumun sürdürülebilir kalkınma için çok önemli bir zorluk oluşturduğu ikazında bulunan BM, sürdürülebilir kalkınmayı hızlandırmak için yüksek borç maliyeti ve artan borç kasveti riskleriyle mücadele edilmesi, kalkınma için uygun maliyetli uzun vadeli finansmanın büyük ölçüde artırılması ve ihtiyaç sahibi ülkeler için acil durum finansmanının genişletilmesine odaklanılan bir yol haritası önerdi.

BM, gelişmekte olan ülkelerin borçlarını ödemek yahut halklarına hizmet etmek arasında seçim yapmaya zorlanmaması gerektiğini ifade ederek, insanlar ve gezegen için müreffeh bir gelecek sağlamak üzere uluslararası finansal sistemin değişmesi davetinde bulundu.