Emekli Kurmay Albay Ünal Atabay’a göre ABD ve İsrail çatışmadan besleniyor. İsrail’in ‘güvenlik’ mazereti ile sonlarını genişlettiğini anımsatan Atabay, Suriye’de coğrafik alanda yapılara hakim olamayan HTŞ’yi bekleyen belirsizliğe işaret etti. Atabay’a göre bölgedeki durum Trump’ın kararlarından etkilenecek.
Yeni devrine ‘hızlı’ başlayan ABD Başkanı Donald Trump, dış siyasette pek çok bahiste izleyeceği siyasetlerin işaretlerini verirken, Ortadoğu siyasetleri şimdi belgisiz görünüyor. Trump’ın Ortadoğu’da somut tek atağı Gazze’de büyük insani drama dönen krizde ateşkes ve takas muahedesi oldu. Ardından ABD Başkanı ‘yeniden inşa’ söylemi altında Gazze’deki Filistin nüfusu Mısır ve Ürdün başta olmak üzere diğer ülkelere gönderme telaffuzlarını yükseltti.
Ancak örneğin Suriye’de devletin çöküşü ve HTŞ’nin iktidarı karşasındaki tutkumu meçhul. Trump, ABD’nin kaçınamayacak bu sıkıntıya uzak duruş sergiliyor. Şimdilik, “Suriye konusunda bir karar vereceğiz. Suriye kendi sıkıntısında. Orada esasen gereğince karışıklık var. Bizim oraya karışmamıza gerek yok” demekle yetindi.
Ancak Suriye’den asker çekmeyi düşündüğü iddiaları ortaya atılıyor. Rejim değişikliği sonrası Golan bölgesindeki işgalini derinleştiren İsrail ile birlikte Suriye’nin kuzeydoğusundaki SDG’nin de dikkatleri Trump’ın ne yapacağında.
Trump’la birlikte Ortadoğu’yu bekleyen gelişmeleri ve Suriye ve Gazze’deki durumu Emekli Kurmay Albay Ünal Atabay ile konuştuk.
’Suriye global aktörlerin rekabet alanı’
Ünal Atabay’a göre, Suriye’de yaşanan yönetim değişikliği Ortadoğu denkleminde kökten bir değişime işaret ediyor. Atabay, Suriye alanındaki çok aktörlü durumun yarattığı belirsizlikleri vurguladı:
‘Silahlı gruplar yeni Suriye idaresinin meşruiyeti konusunda tereddüt yaratıyor’
Suriye’de çeşitli silahlı kümelerin tesirini yitirmediğini anımsatan Atabay, bu durumun HTŞ’nin coğrafya üzerindeki hakimiyeti ve bütünlük içerisinde bir Suriye tablosu ile ilgili tereddüt yarattığı değerlendirmesinde bulundu:
“Suriye yeni yönetimi süreksiz yasama kurulu oluştursa da meşruiyetini daha belirginleştirebilmesi için kavrayıcı, kucaklayıcı, tüm bölümleri bünyesine alan bir yapı olması lazım. Ama şimdi ülkenin birleşik bir pozisyonu yok. Zira Dürzilerin Güneyde farklı bir beklentileri var, İsrail onları destekliyor. Öte yandan eski idarenin kitlesinin büyük bir kısmı Lazkiye Havzası’nda yeni idareye tereddütle bakıyor. Diğer yandan Fırat’ın Doğusunda terör örgütü YPG/PKK’nın pozisyonu şimdi orada merkezi idareye entegre olmuş bir yapıda değil. Görüşmeler, müzakereler var, onu biliyoruz. Türkiye YPG üzerinde silah bırakma tarafındaki iradesini ortaya koydu. Önümüzdeki süreçte bu olursa yahut olmazsa Türkiye’nin operasyon yapma ihtimali yüksek. Suriye Milli Ordusu (SMO) şimdi kendisini feshetmiş, silahları bırakmış değil. Bir taraftan YPG ile çatışma devam ediyor. Suriye alanına baktığımızda Şam idaresinin tam bir meşruiyeti elinde barındırabilmesi için Suriye’nin bütün coğrafik alanındaki yapılara hâkim olması lazım. Ama şimdi o denli bir durum yok.
Yeni açıklamalar, ulusa sesleniş konuşmaları yapıldı; burada silahlı yapıların feshedilmesi, 2012 Anayasası’nın yürürlükten kaldırılması benzeri bir dizi karar alındı. Öte yandan İdlib’in Kuzey’inde hava saldırısı yapıldı. Amerika’nın bakışı açısından orada silahlı kümelerin varlığının yarattığı diğer bir tehdit de var demek ki. Bölgede bu türlü bir istikrarsızlık var. Meşruiyet açısından evet, bir Şam yönetimi var; evet, uluslararası manada da bölgesel manada da şimdi destek görüyor. Ama bir taraftan da geleceğe dair Suriye’nin yapısı, coğrafyası üzerindeki hakimiyeti, üniter yapı şeklinde bir bütünlük içerisinde bir Suriye tablosunun görülüp görülmeyeceği konusunda tereddüt var. Bu onun meşruiyetini berraklaştırmıyor. Bence bu türlü bir sıkıntı var, ama önümüzdeki süreçlerde göreceğiz.”
‘HTŞ takımlarının devlet idaresinde görev alması kolay değil’
Atabay, HTŞ’nin devlet idaresinde yer alırken devlet geleneklerine uygun hareket etmesinin ‘kolay’ olmadığına dikkat çekti:
‘İsrail ‘güvenlik endişeleri’ mazereti ile sonlarını genişletme peşinde’
İsrail’in Suriye toprakları üzerinde çizdiği ‘sözde’ bir hat olduğunu ve bu hat üzerinden sonlarını ilerleteceği müşahedesini aktaran Atabay’a göre yeni Suriye idaresinin İsrail’e karşı koyacak bir gücü yok:
’Trump’ın Suriye’ye bakışı Pentagon raporu sonrası netlik kazanacak’
Trump’ın Suriye ve bölge ile ilgili fikirlerinin Pentagon’un kendisine sunacağı rapor ve Netanyahu ile görüşmesinden sonra şekilleneceğini ifade eden Atabay, şöyle konuştu:
‘ABD ve İsrail’in stratejisi savaş ve çatışma yoluyla ‘sessiz göç’ yaratmak’
Atabay, İsrail’in Gazze’deki hedefinin ‘gönüllü göç’ ismi altında bir tehcir gerçekleştirmek olduğunu söylerken, İsrail ile Filistin arasında yeni bir çatışmanın yaşanabileceğini kaydetti:
“İsrail’in Gazze ile ilgili amaçladığı tehcir. Kendi sözleriyle Filistinlileri istekli göçe zorlamak. ‘Gazze’yi teknoloji merkezine çevireceğiz’ şeklinde telaffuzlar de var. Bunlar arka planda konuşulan sözler. Demek ki başlarında bunlar var. Gazze kıyı kenarında, güneşli bir yer; bunu Trump da Kushner de söyledi. Bu telaffuzun tarihi bir derinliği var; ‘Halkı olmayan bir toprak, toprağı olmayan bir halk için’ diye bir telaffuzları var. Bu 1840’lı yıllarda söylenmiştir. Aslında bunun yolunu açanlar da İngilizler. Bu sözü üzerinden meşruiyet kazanmak isteyen bir İsrail bakış açısı var mlesef. Yani daima savaş, çatışma yaratmak ve bunun üzerinden Filistinlileri adım adım yerlerinden göçe zorlamak. Yani savaşın dinamikleriyle sorunu çözmek. Bir diğer tabirle şöyle de söyleniyor ‘sessiz göç’ yaratmak.
Gönüllü göç diye bir şey olmaz, hep iki devletli tahlilden yana olduğumuzu söylüyoruz. İstekli göçten kastları bir aklama projesidir. Mısır, Ürdün, Endonezya, Kanada, Avusturya benzeri birçok ülke ismi zikredildi. Trump Mısır ve Ürdün için ‘Benim bu dediğimi yapmıyorsanız o zaman siz proje önerin’ diyor. Özetle bunları sıkıştıracak. Tabii önümüzdeki günlerde Filistinlilerin kendi topraklarında kalıp ömürlerini sürdürmeleri, BM kararları çerçevesinde iki devletli tahlil noktasında, barışa giden, sükûneti sağlayacak bir muahedeye gidilmesi arzu edilendir. İsrail ve ABD’nin o bölgede yürüttüğü strateji daima savaş ve çatışma ortamı yaratarak adım adım oradakileri boşaltmak. Zati aşağı yukarı 7 milyon Filistinli bu alanın dışında. Çoğu Ürdün’de, Lübnan’da, Suriye’de. Yüzde 25’e yakın Filistinliler orada 1947 – 1967 yılında göçe zorlanan 7 milyon civarında Filistinli. Sonuçta İsrail’in önümüzdeki periyotta uygulayacağı Filistinliler üzerinde çatışmaları tahminen tekrar göreceğiz. İkincisi İsrail’in Suriye alanı üzerinde yeni bir tesir üretme arayışı olabilir, bilhassa Dürzilerin hamiliğini alarak, onların korumacılığını üstlenmek suretiyle orada bir tampon bölge oluşturmak benzeri bir atağı olabilir, onu da Amerika destekleyebilir. O zaman bu durum Yeni Suriye idaresinin varlığını tehdit eder.”
‘Muhalif gruplar arasında birtakım çatışmalar yaşanabilir’
Suriye’de muhalif gruplar arasındaki çatışma olasılıklarını dikkat çeken Atabay, bunu engelleyebilecek tek faktörün uzun yıllardır süren iç savaşın getirdiği tesir olacağını dile getirdi: